SINHAYA

5.3. Sieci wysokiego napięcia

Linie wysokiego napięcia są niemal wyłącznie liniami napowietrznymi. Do ich konstrukcji
wykorzystuje się długie, podwieszane izolatory, dzięki którym ryzyko porażenia prądem
elektrycznym jest niewielkie (rys. 21). Mimo to, przypadki zgonów spowodowane porażeniem
są odnotowywane. Przy dużej wilgotności powietrza, przelatujące stada małych ptaków
mogą być przyczyną wystąpienia wyładowania łukowego. Wyładowanie takie może też
wystąpić na skutek strzyknięcia kałem przez dużego ptaka siedzącego na poprzeczniku
ponad izolatorami. Tej ostatniej ewentualności można uniknąć poprzez umieszczenie
odstraszaczy w odpowiednich miejscach powyżej izolatorów (rys. 20, 24).
Śmierć wskutek kolizji z kablami jest zdecydowanie największym zagrożeniem ze strony
słupów sieci wysokiego napięcia. Słupy mają różne konstrukcje, z którymi wiążą się różne
stopnie zagrożenia. Konstrukcja słupów nie jest podyktowana wyłącznie wymogami
technicznymi, lecz również normami i przepisami prawa krajowego, a w szczególności
spuścizną architektoniczną i tradycją stosowania przez poszczególne przedsiębiorstwa
energetyczne.
Największe zagrożenie stwarzają te linie energetyczne, które posiadają kable
zawieszone na różnych wysokościach (konstrukcje wielopoziomowe) i/lub przewody
neutralne znajdujące się wysoko nad przewodami fazowymi (rys. 2, 19, 20).
Mniejsze niebezpieczeństwo stwarzają te konstrukcje, w których kable znajdują się na
jednej wysokości (konstrukcje jednopoziomowe) lub przewód neutralny znajduje się tylko
nieco wyżej (patrz rys. 38). Służą one do tych samych celów, co wysokie słupy
wielopoziomowe, ale stanowią znacznie mniejsze zagrożenie. Jeszcze bezpieczniejsze są te
konstrukcje jednopoziomowe, w których w ogóle nie wykorzystuje się przewodu neutralnego
(rys. 22, 23).
W strefach szczególnego zagrożenia dla ruchu powietrznego (korytarze przy lotniskach
bądź lądowiskach oraz tam, gdzie linie energetyczne przechodzą nad drogami), na liniach o
wysokim stopniu ryzyka zderzeń montowane są specjalne konstrukcje zapewniające
bezpieczeństwo odrzutowcom oraz helikopterom policyjnym i ratowniczym, itp. Należą do
nich:
- 15 - T-PVS/Inf (2003) 15
· konstrukcje jednopoziomowe: słupy wielopoziomowe zastępowane są słupami
podwójnymi
· oznakowania dzienne na przewodach neutralnych w postaci dobrze widocznych kul
ostrzegawczych
· nocne światła ostrzegawcze.

Tego rodzaju rozwiązania techniczne zmniejszają niebezpieczeństwo zderzenia z linią
energetyczną nie tylko w przypadku ptaków. Dotyczy to również szybowców oraz lekkich
samolotów w sytuacjach awaryjnych np. gdy pilot ma ograniczoną widoczność. Bardziej
postępowe przedsiębiorstwa energetyczne stosują już powszechnie bezpieczniejsze
konstrukcje.
Dla bezpieczeństwa ptaków cienki przewód neutralny powinien być dobrze widoczny, co
jest możliwe do uzyskania przy zastosowaniu odpowiednich oznakowań. Dotyczy to zarówno
istniejących linii, jak i nowych, w których przyjęte rozwiązania techniczne polegają na
zawieszaniu przewodów neutralnych wysoko nad fazowymi. Podjęcie tych działań może
zmniejszyć liczbę zderzeń o 50%-85%, ponieważ większość kolizji ma miejsce w zetknięciu z
cienkim przewodem neutralnym. Ptaki dostrzegają przeszkodę w niewielkiej odległości od
stosunkowo grubych przewodów fazowych i wykonują unik, który może skończyć się
zderzeniem z przewodem neutralnym.
Niedawno wykazano, że w roli systemów ostrzegawczych poprawiających widzialność
przewodu neutralnego najlepiej sprawdzają się czarno-białe, owalne płytki zawieszone
pionowo, które obracają się i błyszczą przy podmuchach wiatru. Niestety, jak dotąd nie
weszły one do użytku. Często stosuje się plastikowe spirale (urządzenia zamontowane na
liniach wysokiego i średniego napięcia pokazano na rys. 25 i 26), które mogą powodować
innego rodzaju niebezpieczeństwa. W każdym przypadku podjęte środki ostrzegawcze będą
mniej skuteczne niż całkowite usunięcie przewodu neutralnego znad przewodów fazowych.

Pomyślne wdrożenie najnowocześniejszych rozwiązań pozwalających chronić ptaki zależy jednak od podjęcia
jasnych, jednoznacznych działań na szczeblu legislacyjnym.
Doświadczenie uczy, że „zabójcze słupy“ zaczęto eliminować lub zabezpieczać na
szerszą skalę dopiero po wprowadzeniu odpowiednich przepisów prawa. Budowa nowych
konstrukcji tego typu została zakazana w całych Niemczech, zaś istniejące muszą zostać
zabezpieczone do 2011 r. Przedsiębiorstwa energetyczne w ścisłej współpracy z rządem i
organizacjami ochrony przyrody stworzyły zestaw odpowiednich projektów i rozwiązań w tym
zakresie.

Niemcy dysponują rozległym, długoletnim doświadczeniem, ponieważ na liniach
energetycznych w tym kraju testowano różne rozwiązania mające na celu poprawę
bezpieczeństwa ptaków (wiele z nich okazało się nieskutecznych). Doświadczenia te
przyniosą korzyści także innym krajom, ponieważ zasady budowy linii energetycznych
średniego napięcia na całym świecie są takie same, stąd też niemieckie wytyczne
projektowe i normy techniczne w zakresie zapewnienia ptakom bezpieczeństwa mogą być
stosowane w skali globalnej.
Najważniejsze aspekty tych norm i wytycznych zostały
omówione i zilustrowane na kolejnych stronach:

Biorąc pod uwagę fakt, że na całym świecie problem z „zabójczymi słupami” staje się
coraz poważniejszy i prowadzi do katastrofalnych skutków dla wielu zagrożonych gatunków
dużych ptaków, zaleca się, aby wszystkie kraje przyjęły odpowiednie ustawodawstwo w
trybie pilnym. Skuteczności kroków podjętych w Niemczech i innych krajach środkowej
Europy nie da się zakwestionować i mogą one służyć jako przykład dla innych krajów.